Галоўныя парады застаюцца ранейшымі: вакцынавацца, насіць маскі, трымаць сацыяльную дыстанцыю. Новы штам можа прынесці як кепскія навіны, так і нечакана добрыя, але ў чаканні навінаў важна не заразіцца ды не памерці.
Сусветная арганізацыя здароўя (WHO) 26 лістапада назвала варыянт B.1.1.529 віруса SARS-CoV-2 штамам, які выклікае занепакоенасць (variant of concern), і дзеля зручнасці пастанавіла называць гэты штам грэцкаю літарай о-мікрон.
«Белсат» пераказвае, што стала вядома за тыдзень са з’яўлення жарту пра тое, што «вакцынавацца трэба, каб не давялося вучыць увесь грэцкі алфавіт з COVID-19».
Гэта ўсё пераважна здагадкі і прагнозы. Пакуль ёсць толькі папярэднія ацэнкі заразлівасці штаму, цяжкасці сімптомаў хваробы, імавернасці смерці і ўстойлівасці віруса да вакцынаў. Цягам бліжэйшых тыдняў карціна можа стаць больш дакладнай, але даследаванні будуць трываць месяцамі: яшчэ не ўсё вядома і пра найбольш распаўсюджаны цяпер штам дэльта, выяўлены ў Індыі ў кастрычніку 2020 года.
О-мікрон ужо распаўсюдзіўся. Штам упершыню выявілі ў Паўднёвай Афрыцы (першы выпадак выявілі 8 лістапада), і ў Еўропу ён трапіў, падобна, яшчэ да «афіцыйнага абвяшчэння». На дзень 1 снежня першыя (адзінкавыя) выпадкі выявілі ўжо і ў палове Еўропы, у ЗША, Канадзе, Бразіліі, Аўстраліі, Японіі. На момант публікацыі новы штам яшчэ не выявілі ў Беларусі і ўсіх суседніх з ёй краінах. Хоць палёты ў Беларусь вельмі абмежаваныя, дарога ў Беларусь для о-мікрона адкрытая праз Расею, краіны СНД і Блізкага Усходу.
Некаторыя краіны цалкам закрылі межы. Ізраіль, Кітай і Японія часова перасталі пускаць да сябе замежнікаў, Марока перастала прымаць авіярэйсы з усіх краінаў. Расея, Польшча, Нямеччына, Францыя, Вялікая Брытанія, Італія, Турэччына, ЗША, Канада ды іншыя пастанавілі не пускаць замежных грамадзянаў, якія прылятаюць з шэрагу афрыканскіх краінаў. Наўрад ці гэта перадухіліць распаўсюд новага штаму, але прынамсі запаволіць яго.
О-мікрон адрозніваецца ад дэльты мноствам мутацыяў. Вірусы пастаянна мутуюць – выжываюць і размнажаюцца найбольш «эфектыўныя» мутацыі. Да о-мікрона навукоўцы назіралі за яшчэ 27 штамамі, адрознымі ад пачатковага. Але менавіта о-мікрон непакоіць навукоўцаў праз найбольшую колькасць мутацыяў сярод штамаў: толькі ў спайк-пратэіну 32 мутацыі, і некаторыя з іх ужо вядомыя падвышэннем устойлівасці да антыцелаў і большаю заразлівасцю. Навукоўцы выказваюць здагадку, што такі штам мог утварыцца ў арганізмах з паслабленым імунітэтам (напрыклад, у хворых на СНІД), дзе меў час эвалюцыянаваць.
Новы штам больш заразны. О-мікрон хутка выцясняе штам дэльта ў Паўднёвай Афрыцы – там ужо тры чвэрці геномаў віруса, секвенаваных у мінулым месяцы, былі ад штаму о-мікрон. З 20-х дзён лістапада ў Паўднёвай Афрыцы назіраюць хвалю заражэнняў: у першай палове лістапада выяўлялі 300–400 выпадкаў COVID-19 на дзень, то 1 снежня – ужо больш за 8500. У Францыі, напрыклад, прагназуюць, што о-мікрон стане дамінаваць па краіне пад канец студзеня. Але дакладнай статыстыкі заразлівасці яшчэ няма.
Не выключана, што штам менш смертаносны. Яшчэ рана казаць пра гэта ўпэўнена, але ёсць надзея: пакуль што ў Паўднёвай Афрыцы бачылі даволі лёгкія сімптомы COVID-19 у інфікаваных штамам о-мікрон. Смерцяў сярод інфікаваных о-мікронам яшчэ не зафіксавалі. Але WHO засцерагае: першыя выпадкі былі выяўленыя сярод маладзёнаў, якія і так звычайна лягчэй пераносяць COVID-19, дый сур’ёзныя сімптомы могуць развіцца яшчэ праз некалькі тыдняў.
Вакцыны, здаецца, працуюць. Навукоўцы з Паўднёвай Афрыкі кажуць, што о-мікрон пазбягае імуннай рэакцыі толькі часткова, але не зусім. Падобна, гэта можа амаль не закрануць здольнасці вакцынаў бараніць ад цяжкага цячэння хваробы і смерці. Першыя даследаванні ў Ізраілі паказваюць, што эфектыўнасць наяўных вакцынаў нязначна меншая супраць штаму о-мікрон, чым супраць ранейшых штамаў. Прадстаўнік кампаніі «BioNTech» (якая ў супрацы з «Pfizer» распрацавала самую запатрабаваную вакцыну ад каронавіруса) кажа, што іх вакцына, падобна, мусіць даваць добрую абарону ад шпіталізацыі ды смерці і пры о-мікроне. Але кіраўнік кампаніі «Moderna» не мае такога аптымізму. Над «абнаўленнем» вакцынаў ужо працуюць.
Маскі і сацыяльная дыстанцыя працуюць. Новы штам, хоць і больш заразны пры траплянні ў арганізм, наўрад ці лепей абыходзіць штучныя бар’еры і разлятаецца далей ад хворага. Маскі і сацыяльная дыстанцыя 1,5–2 метры ўсё яшчэ эфектыўныя, хаця магчыма, што ўжо ў меншай ступені.
Што з лекамі, няясна. Панацэі ад COVID-19 усё яшчэ няма – ёсць толькі лекаванне асобных сімптомаў і некалькі лекаў, якія падаюць надзеі. Сярод апошніх часта называюць набор монакланальных антыцелаў REGEN-COV, але яго распрацоўнікі хвалююцца, што наяўныя лекі будуць менш эфектыўнымі супраць новага штаму. Але распрацоўнікі падобнага прэпарату «GlaxoSmithKline» (сатравімаб) кажуць, што іхныя лекі маюць быць эфектыўныя, бо распрацоўваліся з улікам магчымых мутацыяў віруса. Як вакцыны, так і лекі тэарэтычна могуць адаптаваць да новага штаму.
Што далей: добры і кепскія сцэнары. Разважаюць так: калі о-мікрон акажацца больш заразным і менш смертаносным за дэльту, то яно і лепей – ён выцесніць больш небяспечны штам, менш людзей памрэ. Але арганізм можа выпрацоўваць менш антыцелаў супраць больш «мяккага» штаму і застацца без надзейнага імунітэту пасля хваробы. Дый няма гарантыяў, што о-мікрон будзе больш бяспечным за дэльту ці што выцесніць дэльту, а таксама што вакцыны будуць дастаткова добра бараніць ад о-мікрона, а лекі – працаваць супраць новага штаму. Можа быць і так, што пры распаўсюдзе слабейшага штаму вірус урэшце мутуе ў больш небяспечны варыянт.
Гэта ўсё было прадказальна. Вірусы мутуюць, гэта не сюрпрыз. Працуе натуральны адбор. Той жа вірус грыпу – «новы» кожны сезон. Чым менш людзей маюць імунітэт ад каронавіруса, тым больш у віруса «прасторы» для мутацыяў. Афрыка – прадказальнае месца для з’яўлення новых штамаў, бо ў абсалютнай большасці краінаў Афрыкі вакцынацыя правалілася, а на поўдні Афрыкі яшчэ і бяда праз ВІЧ і СНІД. Але мутацыі вірусу могуць адбывацца і ў краінах, дзе прышчэпленая большая частка насельніцтва – да калектыўнага імунітэту яшчэ далёка. Зусім не выключана, што наступны штам з’явіцца ў Беларусі, дзе ўзровень вакцынацыі вельмі нізкі, недавер да навукі высокі, а дзяржава не прымае практычна ніякіх антывірусных захадаў.
АА belsat.eu
