Намеснік начальніка ГУБАЗіК Міхаіл Бядункевіч сказаў у інтэрв’ю прапагандысту Рыгору Азаронку, што калі спыніць пераслед іншадумцаў, то «яны зноў пачнуць працаваць супраць нас». «Белсат» спытаў аналітыкаў, ці значыць гэта, што рэпрэсіі не спыняцца да сыходу Лукашэнкі.
Гісторык і палітолаг Аляксандр Фрыдман кажа «Белсату», што рэпрэсіі сапраўды не спыняцца да канца рэжыму Лукашэнкі, але можна чакаць больш актыўных і менш актыўных фазаў.
«Што тычыцца ГУБАЗіКу, там усё проста: рэпрэсіі – гэта іх праца, яны з гэтага жывуць, і чым больш актыўна праводзяцца рэпрэсіі, тым больш яны карысныя для ўлады, тым больш яны могуць атрымаць», – канстатуе Фрыдман.
Фрыдман дапускае, што ў атачэнні Аляксандра Лукашэнкі ёсць людзі, якія лічаць, што рэпрэсіі трэба праводзіць не так актыўна, бо гэта шкодзіць стасункам з Захадам. Сярод такіх называюць, да прыкладу, дэпутата Ігара Марзалюка. Але шанцаў у такіх чыноўнікаў няшмат, бо ёсць і «ястрабы», якія хочуць больш рэпрэсіяў, а досвед 2020 года для Лукашэнкі быў абсалютна негатыўным і застаўся «недапрацаваным» да апошняга.
Для ўлады пытанне не ў тым, спыніць рэпрэсіі ці працягваць, а ў тым, наколькі актыўна іх праводзіць, мяркуе Фрыдман. Ён кажа, Лукашэнка разумее, што спыненне рэпрэсіяў можа прынесці яму толькі дадатковыя праблемы. Калі б ГУБАЗіК меў усю паўнату ўлады ў Беларусі, рэпрэсіі працягваліся б без перапынку на самым высокім узроўні.
«Так Бедункевіч і аргументуе: ён кажа, што калі мы спынімся, калі мы не будзем працягваць, то што мы атрымаем? Мы атрымаем 2020 год, – заўважае Фрыдман. – Такое вельмі цікавае выказванне: ён фактычна пацвярджае, што 2020 год нейкім чынам звонку занесены не быў, што гэта тыя працэсы, якія саспелі ў беларускім грамадстве».
Палітычны аглядальнік, вядоўца праграмы «Двубой» на «Белсаце» Віталь Цыганкоў разважае: у словах Бядункевіча «ёсць свая логіка», і гэткія думкі – цяперашняя логіка рэжыму Лукашэнкі: калі спыніць рэпрэсіі, грамадства пачне «ажываць» і патрабаваць свае правы. Лукашэнка калісьці казаў, што «дадэмакратызаваліся», і разумее, што дазвол грамадству жыць сваім жыццём прыводзізць да пратэстаў.
«Ці азначае гэта, што рэпрэсіі будуць да канца існавання гэтага рэжыму? У стратэгічным сэнсе – так, – кажа Цыганкоў. – Яны былі ўвесь час існавання гэтага рэжыму, і няма прычынаў мяняць такое меркаванне».
Ён таксама прагназуе хвалі жорсткасці рэпрэсіяў, але не іх спыненне. Да паслаблення можа прывесці нешта страшнае для рэжыму: радыкальнае аслабленне Расеі, знікненне фінансавай, матэрыяльнай, палітычнай і вайсковай падтрымкі Крамля, а ад гэтага – спроба памірыцца з грамадствам і Захадам, бо гэта стане важнейшым за адносіны з Масквой. Такі сцэнар малаімаверны, лічыць Цыганкоў, але нейкая частка грамадства можа змірыцца з тым, што ёсць, і не патрабаваць пакарання рэжыму.
У выказваннях некаторых прапагандыстаў і лукашэнкаўскіх палітыкаў праяўляецца стомленасць ад рэпрэсіяў, пагаджаецца, Цыганкоў: тая ж «інфаказачка» Вольга Бондарава, як бачна, надакучвае і перашкаджае сваёй актыўнасцю прадстаўнікам дзейнай улады. Але ў сілавікоў чым больш схопленых ворагаў, тым больш адчуваецца іхная патрэба. Цыганкоў згадвае чуткі аб тым, што ў 2019 годзе ГУБАЗіК быў на мяжы расфармавання – а знайшоў «нішу» ў палітычным пераследзе і чапляецца за яе.
«Нават ужо хтосьці і забыў, як расшыфроўваецца гэты ГУБАЗіК! – заўважае Цыганкоў. – Па барацьбе з арганізаванай злачыннасцю і карупцыяй – але зараз яны 90 % часу змагаюцца са «змагарамі», з апанентамі ўлады».
У відэа ГУБАЗіК бачна, што ў іхных кабінетах вісіць патрэт Іосіфа Сталіна, магніцік з Крымам і расейскі сцяг. Разам з гэтым той жа Бядункевіч разважае, што гэта праціўнікі рэжыму хочуць шкоды краіне і працуюць на замежныя спецслужбы. Як гэта ўкладваецца ў галаве сілавікоў?
Цыганкоў адказвае: магчыма, у ідэалагічным сэнсе яны сапраўды больш адданыя Маскве, бо ў лукашэнкаўскай Беларусі ідэалогія заўсёды была невыразнай і эклектычнай, як не спрабавалі нешта стварыць, ды і тая цяпер зліваецца з расейскай ідэалогіяй.
Ідэалогія «рускага міру» больш простая і зразумелая, працягвае Цыганкоў, ды Уладзімір Пуцін далёка, а Лукашэнка бліжэй, ды і ў сістэме шмат гадоў ідзе негатыўны адбор, таму наўрад ці ў ёй знойдуцца людзі, здольныя на прарасейскі пратэст Лукашэнку. Калі жыццё прымушала выбіраць між Пуцінам і Лукашэнкам у 2019 годзе, вагнэраўцаў арыштоўвалі і пра падступныя дзеянні Расеі казалі. Калі зноў паўстане выбар, выберуць зноў Лукашэнку.
Фрыдман адзначае, што ў згаданым сюжэце не было відаць партрэтаў Лукашэнкі: сілавікі сябе бачаць у расейскім кантэксце, у якім іхнага працадаўцы проста няма. Ён таксама заўважае тое, з якой пагардай да сваіх праціўнікаў сілавікі выкарыстоўваюць беларускую мову.
Пра тое, што за Сталіным, партрэт якога ў іх вісіць, расстрэльвалі тых, хто расстрэльваў, гэтыя людзі не задумваюцца, лічыць Фрыдман. Яны нездольныя перавесці гістарычны досвед на сябе. Фрыдман пытае: якіх гістарычных паралеляў чакаць ад людзей, якія дэманструюць як «нацысцкую прапаганду» фільмы BBC пра нацыстаў, біяграфіі Адольфа Гітлера і навуковую літаратуру пра нацызм?
Вітаўт Сіўчык / Алесь Наваборскі belsat.eu
